خیلی نزدیک تلویزیون ننشین، چشم‌هایت ضعیف می‌شوند، وقت خودت را با بازی‌های ویدیویی هدر نده، به جای بازی کردن درس بخوان تا در آینده به دردت بخورد.
این جملات، جملاتی هستند که همه ما در طول زندگی، بارها و بارها شنیده‌ایم. والدین ما بر این باور بودند که بازی‌های ویدیویی برای کودکان مضر هستند و تاثیر مخربی روی ذهن و روان آن‌ها می‌گذارند. گذشته از والدین، کارشناسان آموزشی نیز با این تصور که بازی کردن باعث ایجاد اختلالاتی در ذهن میشود، همیشه کودکان را از بازی‌های ویدیویی نهی می‌کردند. از نظر اکثریت آن‌ها، بازی‌های ویدیویی با آسیب‌هایی که به ذهن وارد می‌کند، باعث پرخاشگری کودکان در سنین بزرگسالی شده و از آن‌ها شخصیت‌هایی غیراجتماعی می‌سازد.
اما با تمام این توصیف، بازی‌های ویدیویی از زمانی که وارد بازار شدند تا به امروز، یکی از تفریح‌های محبوب به شمار می‌آیند که محدود به رده سنی خاصی هم نیستند و می‌توان گفت طرفداران بسیاری از تمام گروه‌های سنی دارند. با توجه به محبوبیتی که بازی‌های ویدیویی داشتند، کارشناسان آموزشی به این فکر افتادند که از محبوبیت این بازی‌ها استفاده کرده و روشی به دست بیاورند که دانش‌آموزان بتوانند در عین بازی کردن، مطالب درسی را یاد بگیرند. روشی که در صورت اجرایی شدن، تحولی بزرگ در زمینه آموزش محسوب میشود.
گیمفیکیشن و ارتباط آن با یادگیری از طریق بازی
تصور کنید شما برای صرف یک شام دوستانه همراه دوستان‌تان به یک رستوران می‌روید، رستورانی که شما برای غذاخوردن انتخاب کرده‌اید، یک کارت در اختیار شما قرار می‌دهد که این کارت می‌تواند تعداد دفعات سفارش پیش غذا را در خود ذخیره کند و به ازای هر پنج نفری که سفارش پیش غذا می‌دهند، به شما سرویس رایگان بدهد. در این صورت شما ناخودآگاه مشتاق خواهید شد که با سفارش پیش‌غذای بیشتر، سرویس رایگان بیشتری دریافت کنید. در واقع، غذا خوردن در آن رستوران علاوه بر ایجاد لحظات خوب برای شما، تبدیل به تفریح هم میشود. این رستوران، با به کار گیری تکنیک گیمفیکیشن، سعی دارد با ساختن لحظات خوب برای شما، شما را تبدیل به مشتری دائمی خود بکند.
گیمفیکیشن چیست و در چه مواردی کاربرد دارد؟
گیمفیکیشن معانی مختلفی دارد اما اگر بخواهیم به طور ساده تعریفی از مفهموم گیمفیکیشن ارائه کنیم، می‌توانیم بگوییم جذاب‌کردن مفاهیم سخت و غیرقابل درک با متدهای خاص. گیمفیکیشن سعی دارد با درگیر کردن ذهن به برخی مسائل، علاقه خاصی برای انجام برخی کارها ایجاد کند.
حتما بعد از خواندن این جمله، متوجه شده‌اید که گیمفیکشن چه ارتباطی با یادگیری از طریق بازی دارد.
دغدغه اصلی کارشناسان آموزش این بود که روشی پیدا کنند تا به کمک آن دانش‌آموزان به یادگیری مطالب درسی علاقه‌مند شوند و درس‌خواندن برایشان نوعی تفریح به حساب بیاید.
خوشبختانه شانس با طرفداران بازی‌های ویدیویی یار بوده و محققان آموزشی توانستند با طراحی نوع خاصی از بازی ویدیویی، مفهوم گیمفیکیشن را در بحث آموزش و یادگیری، عملی کنند.
اگر شما هم مشتاق شدید تا بدانید فواید بازی‌های ویدیویی برگرفته از تکنیک گیمفیکیشن چیست و چه تاثیرات خوبی روی ذهن می‌گذارند، تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
در بسیاری از کشورهای پیشرفته، کارشناسان آموزشی برای بررسی تاثیر بازی‌های ویدیویی روی ذهن و یادگیری، کنسول‌های بازی را در مدارس قرار دادند و بازی‌های ویدیویی، در کنار برنامه درسی دانش‌آموزان قرار گرفت. یکی از نتایج جالبی که در طی پژوهشات مدارس اسکاتلند به دست آمد، نشان‌دهنده این بود که آموزش‌های مبتنی بر بازی‌های ویدیویی، می‌توانند تاثیر مثبتی در یادگیری دانش‌آموزان داشته باشند. به شرطی که این نوع یادگیری به درستی برنامه‌‌ریزی شده باشد و بتواند نتایج بهینه‌ای به جا بگذارد.
طبق مصاحبه‌ای که با معلمان، دانش‌آموزان هدف و کارشناسان آموزشی انجام شد، نتیجه‌گیری شد، یادگیری مبتنی بر بازی همچنین می‌تواند در تقویت برخی مهارت‌های اجتماعی مانند کارهای گروهی، خلاقیت و ارتباط جمعی تاثیر مفیدی داشته باشد.
اما آیا تمام بازی‌های ویدیویی تاثیر خوبی روی ذهن دارند؟ یا چه نوع بازی‌هایی می‌توانند روی ذهن تاثیر مثبت و چه بازی‌هایی می‌توانند تاثیر منفی بگذارند؟
دانشگاه نیویورک، اولین دانشگاهی بود که به مطالعه در این خصوص که چه نوع بازی‌هایی می‌توانند در فرایند یادگیری برای ذهن مفید باشند، پرداخت. به عقیده جان پلاس، یکی از استادان دانشکده فرهنگ، آموزش و توسعه، بازی‌هایی که برای بهبود روند یادگیری و استفاده در مدارس تهیه شده‌اند، باید ویژگی‌های متمایزی با بازی‌هایی که صرفا جهت سرگرمی طراحی شده‌اند، داشته باشند.
مطالعه A-GAMES که یکی از تحقیقات برجسته در زمینه یادگیری بر مبنای بازی است نشان داد که موفق‌ترین و پربازده‌ترین بازی‌ها توانایی ثبت مرحله به مرحله پیشرفت دانش‌آموزان توسط پلتفرم‌هایی که روی آن‌ها نصب شده‌است را دارند و می‌توانند با بررسی عملکرد دانش‌آموزان، در روند یادگیری آن‌ها تاثیر مثبتی داشته باشند.
الگوریتم‌های پیشرفته‌ای که در بازی‌های ویدیویی متاثر از گیمفیکیشن، برای بهبود یادگیری دروس، به کار گرفته می‌شوند، سعی می‌کنند مفاهیم را در قالب بازی به دانش‌آموزان یاد بدهند و پروسه یادگیری را، دانش محور سازند که مسلما این روش درس خواندن در مقایسه با حفظ کردن بازدهی بیشتری دارد
بازی‌هایی که با ترفند گیمفیکیشن، طراحی شده‌اند، چه ویژگی‌هایی دارند؟
آموزش از طریق تجربه‌ای ملموس
تجربه شخصی، بهترین معلم برای یادگیری برخی مسائل است از این رو، بازی‌های ویدیویی که برای یادگیری بیشتر در مدارس مورد استفاده قرار می‌گیرند، فضای مشابه با فضای دنیای واقعی دارند و به دانش‌آموزان این امکان را می‌دهند که شرایط خاصی را تجربه کنند و بتوانند در شرایط استراتژیک به خود متکی شده و تصمیمات درستی بگیرند.
کسب مهارت‌های حل مسئله
یاد گرفتن برخی مهارت‌ها یا پرورش آن‌ها، پروسه‌ای زمان بر است و نیاز به تکرار زیادی دارد. مهارت‌هایی مانند تفکر تحلیلی، قدرت استنباط مطالب و …
بازی‌های ویدیویی آماده شده برای یادگیری همراه با تفریح، به نحوی طراحی شده‌اند که بتوانند این مهارت‌ها را به دانش‌آموزان یاد دهند. این بازی‌ها این امکان را دارند که به دانش‌آموزان اجازه دهند کارهای ناموفق خود را چندین بار انجام دهند و با آزمون و خطا، هم روش بهینه را به دست آورند و هم قدرت تحلیل، تفکر و حل مسئله را در خود تقویت کنند.
ایجاد انگیزه برای درس‌خواندن
کدام یک برای شما جذاب‌تر است؟ حفظ کردن مطالب یک کتاب درسی، یا انجام بازی‌های ویدیویی جذاب که در عین تفریح، مفاهیم را هم به شما انتقال دهد؟ دغدغه‌ای که جوامع پیشرفته را در زمینه آموزش به خود درگیر کرده‌است، جا افتادن صحیح این روش در میان مدارس است زیرا این روش درس خواندن با هیجان و تفریحی که برای دانش‌آموزان ایجاد می‌کند، باعث میشود انگیزه دانش‌آموزان برای یاد گرفتن مطالب و مفاهیم درسی در قالب بازی بیشتر شود.
تقویت دانش
بازی‌های ویدیویی طراحی شده برای مدارس، در زمینه‌های تاریخی، علمی، سیاسی و … طراحی شده‌اند. همان طور که گفتیم، شاید خواندن یک کتاب قطور علمی برای ما چندان جالب به نظر نرسد، اما حتما یک بازی علمی که بر محور آموزش و ارتقای سطح دانش، طراحی شده‌است، برای ما جذاب خواهد بود. بازی‌های ویدیویی مدارس، باعث می‌شوند اطلاعات عمومی و انبوهی از وظایف، در قالب بازی به ذهن دانش‌آموزان منتقل شود که بازده بیشتری نسبت به سایر روش‌های درس خواندن دارد.
تقویت تمرکز
اگر قصد صحبت کردن با کسی که در حال انجام یک بازی ویدیویی است را داشته باشید، حتما متوجه خواهید شد که تمام تمرکزش روی بازی است و توجه چندانی به حرف‌های شما ندارد. به عبارتی چنان محو بازی شده‌است که انگار در دنیای دیگری سیر می‌کند. به طور کلی فضای بازی‌های ویدیویی به گونه‌ای است که فرد در حال بازی، باید تمام دقت و تمرکز خود را روی بازی بگذارد تا امتیاز زیادی از دست ندهد یا بازی را نبازد. اگر بازی‌ها تا این حد باعث تقویت تمرکز می‌شوند، پس کاملا منطقی است تا از گیمفیکیشن برای ایجاد علاقه به درس در دانش‌آموزان استفاده کرد.
مطالعات ثابت کرده‌است تمرین برای حفظ تمرکز در حین بازی، می‌تواند باعث تقویت تمرکز در دنیای واقعی نیز بشود. از این رو کارشناسان آموزشی سعی دارند با وارد کردن بازی‌های ویدیویی آموزش محور، باعث افزایش دقت و تمرکز دانش‌آموزان، در نتیجه یادگیری عمیق‌تر بشوند.
ارتباط بیشتر با تکنولوژی
انجام بازی‌های ویدیویی باعث می‌شوند افراد، سروکار بیشتری با اینترنت و گوشی یا لب‌تاب داشته باشند که این مسئله باعث آگاهی و شناخت بیشتر کودکان نسبت به تکنولوژی میشود. به همین دلیل اصلا جای تعجب نیست که چرا کودکان خردسالی که از بازی‌های ویدیویی استفاده می‌کنند، تا این حد از مهارت بالایی در کار با گوشی‌های هوشمند یا رایانه‌ها برخوردارند.
تقویت روحیه کار تیمی
بسیاری از بازی‌های ویدیویی به صورت گروهی هستند و دانش‌آموزان می‌توانند برای انجام آن‌ها از یکدیگر کمک بگیرند. انجام بازی‌های ویدیویی تیمی، مانند تیری به دو نشان است که علاوه بر تاثیر مثبت بر یادگیری، با ایجاد تعامل و همکاری در بین دانش‌آموزان، روحیه کار تیمی را در آن‌ها تقویت می‌کند. دانش‌آموزان ممکن است برای قسمت‌های ویژه‌ای از بازی، نیاز به همکاری یا کمک دوستان و هم تیمی‌های خود داشته باشند از این رو رسیدن به درک صحیحی از همکاری و همدلی از تاثیرات قابل توجه این نوع بازی‌ها است که اگر به درستی در مدارس اجرا شود، علاوه بر جنبه آموزشی، جنبه تربیتی مفیدی هم خواهد داشت.
به هر حال و با در نظر گرفتن مزایایی که برای بازی‌های ویدیویی آموزش محور در این مقاله ذکر شد، باز هم بازی‌های ویدیویی و استفاده از آن‌ها در مدارس، موافقان و منتقدان خاص خودش را دارد. درست است که بازی‌های ویدیویی می‌توانند تاثیر خوبی بر یادگیری مطالب داشته باشند، اما این تاثیر زمانی کارساز میشود که بازی‌های ویدیویی به شکل استاندارد طراحی شده و مورد استفاده قرار بگیرند. زیرا در صورت استفاده ناصحیح از این نوع بازی‌ها، علاوه بر از بین رفتن تاثیر مثبت، شاهد آسیب‌ها و عوارض جدی آن مانند اعتیاد به انجام آن‌ها در بین نوجوانان خواهیم بود. در هر صورت تاثیر مثبت یا منفی این نوع بازی‌ها در گرو نحوه طراحی و استفاده از آن‌ها است. زیرا در عین اینکه می‌توانند مفید و سازنده باشند، می‌توانند آسیب‌های جدی و غیرقابل جبرانی به کودکان و نوجوانان وارد کنند.